Στην περίπτωση της "Κριτικής θεωρίας" συμβαίνει κάτι διαφορετικό από ό,τι συνέβαινε με κάθε προηγούμενη προσπάθεια κριτικής αντιμετώπισης της θρησκείας. Εδώ δεν πρόκειται απλά και μόνο για κριτική που στρέφεται εναντίον της θρησκείας ως κοινωνικού φαινομένου, εξαιτίας της αρνητικής συμβολής της στα κοινωνικά πράγματα. Πρόκειται για κριτική της κοινωνίας που αφορμάται τόσο από τη διαπίστωση για τον καταστροφικό ρόλο των θρησκευτικών υποκατάστατων, όσο και από τη θετική πλέον παρέμβαση της θρησκείας. Η κριτική για τη θρησκεία συνοδεύεται από κριτική για την κοινωνία. Αυτό το γεγονός δίνει στην έρευνα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν ληφθεί μάλιστα υπόψη, ότι έρευνα με αναφορά στις κατευθυντήριες γραμμές μιας "κριτικής θεωρίας της θρησκείας" αλλά και στην κοινωνική λειτουργία των θρησκευτικών υποκατάστατων απουσιάζει από τον κοινωνιολογικό-θρησκειολογικό χώρο.