Η σκέψη που παραμένει στο επίπεδο της σκέψης, το έργο τέχνης που βρίσκεται στο στάδιο της αρχικής σύλληψης ή το ποίημα που δεν είναι παρά όνειρο δεν απαιτούν ακόμη προσπάθεια. Αυτό που απαιτεί προσπάθεια είναι η υλική πραγμάτωση του ποιήματος σε λέξεις, της καλλιτεχνικής σύλληψης σε άγαλμα ή πίνακα. Η προσπάθεια είναι μεν επώδυνη, αλλά είναι και πολύτιμη, πιο πολύτιμη ακόμα και από το έργο που τελικά δημιουργεί, διότι χάρη σε αυτήν αντλήσαμε από τον εαυτό μας περισσότερα απ' όσα υπήρχαν αρχικά, υψωθήκαμε πάνω από τον εαυτό μας. (Henri Bergson) Μια "επάνοδος στον Μπερξόν" δεν θα σήμαινε μόνο ανανέωση του θαυμασμού για ένα μεγάλο φιλόσοφο, αλλά ανάκτηση ή προέκταση του εγχειρήματός του, σήμερα, σε σχέση με τις μεταμορφώσεις της ζωής και της κοινωνίας, παράλληλα προς τις μεταμορφώσεις της επιστήμης. Είναι ο ίδιος ο Μπερξόν που εκτιμούσε ότι είχε καταστήσει τη μεταφυσική ένα αυστηρό γνωστικό πεδίο, ικανό να συνεχίζεται ακολουθώντας νέους δρόμους που εμφανίζονται διαρκώς στον κόσμο. (Gilles Deleuze)