Ο Ν. Μπερντιάεφ (1874 - 1948) στο παρόν δοκίμιο ερευνά διεξοδικά το ζήτημα του έσχατου, εξετάζοντας ειδικότερα το πρόβλημα της γνώσης και της αντικειμενοποίησης, το πρόβλημα της υπάρξεως, τη δημιουργικότητα του όντος και το μυστήριο της νέωσης. Με δεδομένο ότι πάντα τα έγχρονα έχουν αρχή, μέση και τέλος, η ανθρώπινη ύπαρξη ζει συνειδητά μόνο στη μέση, με την αρχή της βυθισμένη στο νέφος της ασυνειδησίας και το τέλος βυθισμένο στο έρεβος της αγωνίας. Η εμμονή στη μέση αντιμάχεται την αναμονή της έσχατης στιγμής της υποστάσεως και την απειλή του αφανισμού της. "Το ζήτημα του τέλους δεν τίθεται την κάθε στιγμή μπροστά στον άνθρωπο. Για να τεθεί το ζήτημα αυτό γνησίως, πρέπει πρώτα η υπόσταση του ανθρώπου να φτάσει οδοιπορώντας σε εκείνα τα πεδία της συνειδητοποίησης όπου το τέλος τίθεται κατά τρόπο δραματικό, ως ζήτημα και μηδενός". Αυτές οι αναβάσεις προς ηφαιστειακούς χώρους και τοπία απόκρημνα είναι τολμήματα των θρησκευτικών και φιλοσοφικών συνειδήσεων που συναισθάνονται ότι το νόημα του κόσμου βρίσκεται έξω απ' αυτόν. Πρόκειται για την υπέρβαση των ορίων του χρόνου και της εγκοσμιότητας.