Εξετάζονται τα σημαντικότερα δείγματα της νεοελληνικής πεζογραφίας (μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, μυθιστορηματικές βιογραφίες και μυθιστορηματικά χρονικά) που στρέφονται γύρω από πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις του Μακεδονικού Αγώνα. Ο τελικός απολογισμός αυτής της καταγραφής αποκαλύπτει μιαν απροσδόκητη ποσότητα πεζογραφημάτων είκοσι τουλάχιστον συγγραφέων. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου επιχειρείται η γραμματολογική προσέγγιση και η αποτίμηση της θέσης που έχουν τα εξεταζόμενα έργα στη νεοελληνική γραμματεία. Στο δεύτερο ανθολογούνται 21 πεζογραφήματα, άλλα in extenso και άλλα σε εκτενή αποσπάσματα. Η επιλογή τους έγινε με βάση την αντιπροσωπευτικότητα της γραφής, τη θεματική ποικιλία, την ποιότητα και, τέλος, την περιορισμένη χρησιμοποίησή τους σε παλαιότερες ανθολογίες.